فعالیتهای بین‌المللی جامعهء بهائی در زمینهء وحدت و رفاه عالم انسانی

حضرت بهاءالله در آثاری مثل لوح سلطان و لوح دنیا، و حضرت عبدالبهاء نیز در آثاری مانند رسالهء مدنیه و رسالهء سیاسیه اهل ایران را به اصلاح امور معنوی و فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی تشویق و راهنمایی فرمودند و بهائیان در پاسخ به آن، اقدامات فراوانی را در جهت انجام این اصلاحات، مانند ساختن مدرسه و حمام و بیمارستان و غیره به سبك جدید، انجام دادند. متأسفانه بسیاری از این زحمات در اثر نادانی و تعصب رهبران دینی و مملكتی به هدر رفت، اما به هر حال تحول عمیقی در ایران به وجود آورد(دراین موردازجمله مراجعه شودبه بیانیهءبیت العدل اعظم باعنوان قرن انوار؛ و كتاب بهائیان وایران آینده، از ب.همایون).در سطح بین‌المللی، حضرت بهاءالله با ارسال الواحی خطاب به پادشاهان و سران عالم آنان را به تأسیس صلح و تشكیل مجامع عظیم برای حصول وحدت نوع انسان فراخواندند. حضرت عبدالبهاء نیز علاوه بر مكاتبات خود با مجامع بین‌المللی (مثل مكاتبه با سازمان مركزی صلح پایدار در لاهه)، در سفرهای خود به سرزمینهای غربی با تعداد بسیاری از صاحبان اندیشه و تفكر ارتباط برقرار نمودند. ایشان در مصاحبه‌هایی كه نشریات مختلف با ایشان به عمل آوردند هدف خود از مسافرت به كشور آمریكا را شركت در كنفرانس صلح لیك موهونك (LAKE MOHONK PEACE CONFERENCE) به دعوت سازمان‌دهندگان آن عنوان نمودند.
همزمان با توسعهء دیانت بهائی در زمان حضرت ولی‌امرالله سازمان‌های بین‌المللی شروع به شكل‌گیری نمودند و جامعهء بهائی نیز دامنهء فعالیتها و خدمات خود را در سطوح محلی و ملی و بین‌المللی گسترش داد. نقطهء اوج این ارتباط را می‌توان در همكاری جامعهء بهائی با جامعهء ملل و بعدها با سازمان ملل متحد و سازمانهای وابسته به آن مشاهده نمود. ذیلاً به ارتباط جامعهء بهائی با این سازمانها و نمونه‌هایی از همكاری‌های انجام شده اشاره خواهد شد و سپس نمونه‌هایی از اقدامات جامعهء بهائی در سطوح ملی و محلی به منظور بهبود و پیشرفت و رفاه عالم انسانی ارائه خواهد گردید.
ارتباط با جامعهء ملل و سازمان ملل متحد
در سال 1926 میلادی جامعهء بهائی با تأسیس دفتری بین‌المللی در ژنو كه مقر جامعهء ملل بود، مركزی برای ایجاد ارتباط با این نهاد بین‌المللی برقرار نمود. جامعهء ملل با چاپ نام این دفتر در نشریات رسمی خود آن را به رسمیت شناخت. این دفتر به عنوان زیربنایی برای مشاركت بهائیان در جامعهء ملل عمل می‌نمود.
از آغاز پیدایش سازمان ملل متحد جامعهء بهائی ارتباط نزدیكی با آن برقرار نموده است. هنگامی كه در سال 1945 میلادی منشور سازمان ملل متحد در سانفرانسیسكو امضاء گردید، نمایندگان بهائیان نیز حضور داشتند. در سال 1948 اعلامیهء بهائی با عنوان تعهدات و حقوق بشر تسلیم این سازمان گردید و در سال بعد سازمان ملل جامعهء بهائی را به عنوان یك سازمان غیردولتی بین‌المللی با عنوان جامعهء بین‌المللی بهائی THE BAHA' INTERNATIONAL COMMUNITY به رسمیت شناخت.  پس از دریافت این اعتبارنامه، فعالیت گسترده و چشمگیر جامعهء بهائی با شور و حرارت فراوان در این سازمان آغاز گردید. توانایی جامعهء بهائی در سازماندهی گروه كثیری از مردان و زنان داوطلب برای ارائهء خدمات بشردوستانه در زمینه‌های گوناگون اجتماعی و اقتصادی زمینهء مساعدی برای همكاری با این سازمان بین‌المللی فراهم ساخت. علاوه بر این از آنجا كه بهائیان از دسته‌بندی‌ها و مشاجرات سیاسی به دور هستند، مورد اعتماد و توجه تمام دست ‌اندر كاران سازمانهای بین‌المللی قرار گرفتند. به مرور زمان برای همهء این افراد آشكار شد كه جامعهء بهائی نمی‌خواهد از حسن شهرت خود در جهت نیل به اهداف خویش استفاده كند، بلكه این مشاركت و فعالیت در خدمات اجتماعی تنها در جهت خدمت به عموم نوع بشر می‌باشد.
یكی از این فعالیتها عبارت از برنامه‌ای بود كه در سطح جهانی افكار عمومی را برای پذیرش سازمان ملل متحد مساعد نموده و آنان را به حمایت از انجمنهای ملی ملل متحد (UNITED NATION ASSOCIATONS) ترغیب نمود.  همچنین در سال 1968 یك نمایندهء بهائی به عضویت كمیتهء اجرائی سازمانهای غیردولتی ملل متحد انتخاب شد و بعداً مقام رئیس و نائب رئیس آن كمیته را احراز كرد.  به علاوه، در سال 1970 جامعهء بهائی در شورای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد (ECOSOC) به مقام عضو مشاور ارتقاء یافت. در سال 1974 رسماً عضو وابستهء برنامهء محیط زیست ملل متحد (UNEP)  شد و در سال 1976 عضو مشاور صندوق كودكان، یونیسف (UNICEF) گردید. در سال 1989 به عنوان عضو مشاور صندوق سازمان ملل متحد در مورد پیشرفت زنان (UNIFEM) برگزیده شد. همكاری فعالانه‌ای نیز با سازمان جهانی بهداشت (WHO) در سال 1989 آغاز گردید.  در چهار سال پایانی قرن بیستم، نمایندهء دائمی جامعهء بین‌المللی بهائی به سمت دبیر كنفرانس سازمانهای غیر دولتی كه هیأت مركزی تنظیم امور آنها در سازمان ملل متحد است برگزیده شد.
علاوه بر این، جامعهء بهائی در كنفرانسهای منعقده از سوی سازمان ملل در مواضیع مختلف اقتصادی و اجتماعی و تربیتی، شركت فعال داشته است. نمایندگان جامعهء بهائی در این كنفرانسها عبارت از طیف وسیعی از ساكنان كشورهای مختلف عالم بودند كه با مشاركت فعال خود در مباحثات و سخنرانیها، مسائل مهمی كه جامعهء بشری را به خود مبتلا نموده بود مطرح می‌كردند. نمونه‌هایی از این كنفرانسها عبارتند از: كنفرانس آموزش و پرورش برای همه (با همكاری یونسكو) در تایلند (1990)، كنفرانس سران دربارهء كودكان در نیویورك (1990)، كنفرانس محیط زیست سازمان ملل متحد در ریودوژانیرو (1992)، كنفرانس جهانی حقوق بشر در وین (1993)، كنفرانس بین‌المللی جمعیت در قاهره (1994)، كنفرانس سران جهان دربارهء پیشرفت اجتماعی در كپنهاگ (1995)، كنفرانس زنان درپكن (1995) ، كنفرانس گفتگوی توسعهء ادیان جهان در لندن (1998)، پارلمان ادیان جهان در آفریقای جنوبی (1999)، و كنفرانس جهانی مقابله با نژادپرستی در دوربان (2001).
سخنرانان بهائی در این كنفرانسها با بیان ارتباط بین جنبه‌های اجتماعی و روحانی جامعهء انسانی، ابعاد جدیدی از مشكلات جوامع بشری و راه حل آنها را با استفاده از تعالیم حضرت بهاءالله مطرح نمودند. اعتماد اعضای سازمانهای غیردولتی به جامعهء بهائی سبب گردید كه از نمایندگان بهائی به دفعات دعوت گردد كه به جای تسلیم اعلامیه یا بیانیه، به نطق و خطابه بپردازند. تجربهء جامعهء بهائی از به كارگیری تعالیم بهائی جهت حل مشكلات و مسائل جوامع مختلف و متنوع در گوشه‌گوشه این كرهء خاكی سبب شد كه این جامعه دركی عمیقتر در خصوص مسائل مربوط به پیشرفت و توسعه داشته باشد. شاید بتوان گفت كه برای اولین بار در تاریخ، جامعه‌ای واحد و در عین حال متكثر از تمامی اقوام و نژادهای بشری با هماهنگی و اتحاد نسبت به ثبت و ارزیابی تجارب خود در زمینهء توسعهء جوامع اقدام نموده و به نتایج جالب توجهی دست یافته است. این تجارب غنی، اعضای جامعهء بهائی را قادر ساخته است كه به نحوی فعال در مذاكرات و مشاورات و سخنرانی‌هایی كه در سازمان ملل متحد و سایر سازمانهای بین‌المللی تشكیل می‌گردد شركت داشته باشد.
به عنوان نمونه می‌توان به حضور بیش از 250 نفر از بهائیان از چهل كشور در كنفرانس سران جهان دربارهء پیشرفت اجتماعی در كپنهاگ در سال 1995 اشاره نمود. همچنین در كنفرانس زنان در پكن در سال 1995 بیش از 500 نفر از بهائیان سراسر عالم حضور داشتند. همچنین می‌توان به تأسیس دفاتری برای ترقی و پیشرفت زنان توسط 52 محفل روحانی ملی و مشاركت تعداد كثیری از زنان و مردان بهائی در كنفرانسها و جلسات بحث و مذاكرهء در سطوح محلی و ملی و بین‌المللی و برگزیده شدن نمایندگان بهائی برای تصدی سمتهای مهمی در كمیته‌های اصلی سازمانهای غیردولتی از جمله كمیته‌ای كه به صندوق توسعه و گسترش امور زنان در سازمان ملل خدمت می‌كند اشاره نمود.
نقطهء اوج این فعالیتها در سال 2000 با فعالیت مجدانهء نمایندگان بهائی در كنفرانسهای سه‌گانهء هزاره (پایان قرن بیستم) قابل مشاهده است. اولین سری از این جلسات از 22 تا 26 می سال 2000 به دعوت كوفی عنان دبیر كل سازمان ملل متحد در نیویورك تشكیل گردید كه در آن نمایندگان هزار سازمان غیردولتی حضور داشتند. سپس از 28 تا 31 اوت سال 2000 رهبران اكثر جوامع دینی در مركز سازمان ملل متحد اجتماع نمودند. دبیركل جامعهء بین‌المللی بهائی نمایندهء بهائیان بود كه در یكی از جلسات عمومی آن اجتماع سخن راند. این دو اجتماع مقدمه‌ای برای اجتماع سران حكومتهای جهان از 6 تا 8 سپتامبر سال 2000 بود كه در آن 149 نفر از سران ممالك و رؤسای دولتها گرد هم آمدند و به مشورت پرداختند. در این كنفرانس نیز نمایندهء جامعهء بین‌المللی بهائی به عنوان سخنگوی مجمع سازمانهای غیردولتی به ایراد سخنرانی پرداخت. از طریق مشاركت فعالانهء جامعهء بهائی در این كنفرانس‌های جهانی، كوشش می‌شود تا تأثیر عمیقی در جهت گرفتن افكار جهانیان در طریق وحدت و صلح گذاشته شود.
بیانیه‌های بین‌المللی
جامعهء بهائی در مقاطع مختلف تاریخی از طریق صدور بیانه خطاب به سازمانهای بین‌المللی و حكومتها و سایر رهبران فكری و دینی جهان تأثیر وسیع و عمیق در شكل‌گیری و ایجاد دركی جدید نسبت به زندگی انسان در این كرهء خاكی گذاشته است. همچنین این جامعه از همهء این سازمانها و نهادهای بشری دعوت می‌كند تا با كسب دیدی جدید نسبت به جهان، در جهت اتحاد با یكدیگر گامهای اساسی بردارند. به عنوان نمونه بر طبق گزارش چهارسالهء شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد، جامعهء بین‌المللی بهائی در فاصلهء ژانویه 1994 تا دسامبر 1997 در بیش از 150 جلسه تحت نظر سازمان ملل شركت نموده و بیش از 80 بیانیه در خصوص مواضیع متنوع صادر نموده است.  
در سال 1985 بیانیهء وعدهء صلح جهانی از طرف جامعهء بهائی خطاب به عموم اهل عالم انتشار یافت و نسخه‌های فراوانی از آن در اختیار سران حكومتها و صاحبان اندیشه در سراسر جهان قرار گرفت. این بیانیه، در زمانی كه بسیاری از افراد بشر حصول صلح جهانی را بعید و حتی غیرممكن می‌دانستند، با  بیانی قاطع تأكید نمود كه چنین مرحله‌ای از تاریخ بشری نه تنها ممكن، بلكه قطعی است. در این بیانیه مباحث جدیدی در بحث رایج صلح جهانی مطرح گردید كه تا آن زمان در مباحثات سران جهان و متفكران و سیاستمداران وجود نداشت و افق جدیدی را بر افكار انسانی باز نمود. ضمن ارائهء نشانه‌های مثبت نزدیكی وقوع صلح جهانی، اعتقاد رایج بشر در مورد تنازع بقا در عالم انسانی مورد انكار قرار گرفت؛ اصول لازم برای تحقق یك صلح پایدار، مانند درك وحدت عالم انسانی به عنوان زیر بنای صلح و عدالت و نظم در عالم، معیارهای جهانی برای حقوق بشر، و غیره ارائه گردید؛ و جامعهء بهائی به عنوان الگویی برای وحدت در كثرت معرفی گشت. این بیانه اكنون در دستور كار جامعهء بهائی در مذاكرات با سازمان ملل متحد و سازمانهای تابعه قرار دارد.
همچنین در اكتبر 1995 به مناسبت پنجاهمین سالگرد تأسیس سازمان ملل متحد بیانیه‌ای تحت عنوان «نقطه عطفی برای جمیع ملل عالم» كه مشكلات و نقائص سازمان ملل را بیان می‌كرد و حاوی پیشنهادهایی برای پیشرفت سازمان ملل، ازجمله اصلاح ساختار آن، افزایش قدرت اجرایی آن و برابری كشورها در آن بود تهیه و منتشر گردید. بعضی از توصیه‌های جامعهء بهائی عبارت بود از: افزایش سطح حداقل الزامات برای عضویت، انتصاب كمیسیونی برای مطالعهء مرزها و مناطق مرزی، تحقیق دربارهء ترتیبات مالی جدید، تعهد نسبت به یك زبان و خط مشترك عمومی، تحقیق دربارهء امكان یك واحد پول رایج جهانی، محدودیت در اعمال حق وتو، تأسیس نیروی مخصوص نظامی، گسترش اختیارات دادگاه بین‌المللی، تقویت اقدامات مربوط به حقوق بشر، افزایش شركت زنان در نمایندگی ملل عضو و توسعهء برنامه‌های تحصیلی برای تربیت اخلاقی در مدارس جهان.
در آوریل 2002 نیز بیت‌العدل اعظم بیانهء بسیار مهمی را خطاب به رهبران دینی جهان صادر فرمود كه مسؤولیت آنان را در رفع اختلافات بین پیروان مذاهب مختلف و كمك به برقراری صلح جهانی به ایشان گوشزد می‌كرد، آنان را از خطرات بنیادگرایی مذهبی و نیز بی‌اعتمادی مردم به رهبران دینی و در نتیجه بی‌اعتقادی آنان به دین برحذر می‌داشت، و ایشان را به توجه به اساس و حقیقت ادیان الهی و انجام همكاری‌های بین‌الادیان دعوت می‌نمود.
علاوه بر موارد فوق، می‌توان از صدها بیانیه در زمینه‌های مختلف یاد كرد كه عمدتاً در چهار زمینهء مهم قرار دارند: 1) ترقی زنان، 2) محیط زیست و توسعه، 3) حقوق بشر، 4) صلح. این چهار زمینه نشان‌دهندهء علائق اصلی جامعهء بهائی در برقراری ارتباط با سازمانهای بین‌المللی هستند.
نمونه‌هایی از برنامه‌های رفاه اجتماعی و پیشرفت اقتصادی جامعهء بهائی
جامعهء بهائی تنها به ارائهء بیانیه و سخنرانی  در جهت اشاعهء افكار عالیه در سطح بین‌المللی و ملی و محلی اكتفا نكرده است، بلكه با مشاركت فعالانه و سازماندهی هزاران هزار نفر، عملاً برنامه‌های مؤثری برای بهبود شرایط زندگی نوع بشر در كرهء زمین طراحی و اجرا كرده است.
همانطور كه قبلاً اشاره شد، از آغاز پیدایش اولین جوامع بهائی در كشورایران، هرجا كه جمعیت و شرایط بهائیان اجازه می‌داد اقداماتی جهت بهبود اوضاع زندگی مردم انجام می‌شد. نمونه‌‌های بسیاری از شهرها و روستاها را می‌توان ارائه داد كه در شرایط عقب‌ماندگی و فقر حاكم بر ایران در عهد قاجار، توسط جامعهء بهائی صاحب مدرسه برای پسران و دختران، حمام بهداشتی، درمانگاه و بیمارستان، صندوق خیریه و پیكهای نامه‌رسانی گشته بودند. هرچند حملات پی‌گیر دشمنان آئین بهائی مانع توسعهء این مؤسسات عام‌المنفعه در كشور ایران گشت، ولی با گسترش جوامع بهائی در سراسر جهان میدان وسیعی برای اقدام و عمل در مقابل بهائیان قرار گرفت.
نیاز روزافزون به این خدمات و فعالیتها در نقاط مختلف جهان سبب گردید كه در اكتبر سال 1983 از جوامع بهائی جهان خواسته شود كه این برنامه‌های رفاه اجتماعی را به طور منظم پی‌گیری نمایند. در مركز جهانی بهائی نیز دفتری برای پیشرفت اقتصادی و رفاه اجتماعی تأسیس شد كه عهده‌دار هماهنگی و آموزش و تداركات این برنامه‌ها گردد.  این خدمات و فعالیتها فقط شامل بهائیان نمی‌شود و همهء افراد بشری را از هر دین و آئینی در بر می‌گیرد. این پروژه‌ها را می‌توان در گروه‌های ذیل طبقه‌بندی كرد:  
سوادآموزی: پروژه‌های سوادآموزی بهائی علاوه بر ترویج كسب مهارتهای خواندن و نوشتن، توانمندسازی روحانی افراد و اجتماع را در نظر دارد. پروژه‌ای در گویان نمونه‌ای موفق در این زمینه است. پروژهء سوادآموزی «بربالهای كلمات» به جوانان كمك می‌كند تا به مسائل اخلاقی بیندیشند و در فعالیتهای خدماتی مشاركت كنند. این پروژه بیش از 3000 آموزگار داوطلب تربیت كرده و 10000 جوان را در مناطق شهری و روستایی مورد آموزش قرار داده است.
مدارس رسمی: مركزهای آموزشی بهائی در محدودهء كلاسهای خصوصی تا مدارس سطوح ابتدایی و متوسطه فعالیت دارند. در حالی كه همهء آنها هدف پیشرفت تحصیلی را دنبال می‌كنند و تأكید مخصوص بر خدمت به اجتماع بر پایهء ارزشهای اخلاقی و تعالیم روحانی دارند، هركدام می‌كوشند تا به نیاز خاص اجتماع خود پاسخ دهند. برای نمونه در كلمبیا، جامعهء بهائی برای دختران و پسران تمام ادیان و مذاهبی كه امكان دستیابی به سیستم آموزش و پرورش دولتی را ندارند كلاسهای خصوصی رایگان ارائه می‌كند.
آموزش اخلاقی پایهء برنامه‌های تحصیلی مدارسی است كه توسط بهائیان اداره می‌شوند. به علاوه برنامه‌هایی تنظیم شده است كه تأثیرشان به اجتماع وسیعتری گسترش می‌یابد. برای نمونه اقدام آموزشی شاهین سلطنتی در آفریقای جنوبی به جوانان آموزش می‌دهد تا در مدارس متوسطه كلاسهایی برگزار كنند تا دانش‌آموزان در گفتگوهایی پیرامون موضوعاتی چون ایدز، خدمات اجتماعی، آگاهی جهانی و محیط زیست شركت كنند.
رفع تعصبات: اعتقاد به وحدت و یگانگی در شمار زیادی از پروژه‌های مبارزه با تعصبات نژادی، طبقاتی یا فرهنگی تجلی می‌كند. برای نمونه در كوزوو گروهی از جوانان با هدف پیشبرد اقدامات جمعی و اشتراكی میان تجزیه‌طلبان قومی اقدام به تأسیس مركز توسعهء دیدگاه جهانی كردند. این مركز كه به آموزش استفاده از رسانه در پیشبرد صلح و تعلیم و تربیت اخلاقی می‌پردازد موفق شده است تا حمایت بسیاری از سازمانهای صاحب نفوذ از جمله یونیسف را جلب كند.
پیشرفت زنان: در هر پروژه‌ای كه بهائیان عهده‌دار آن هستند تلاش می‌شود مردان و زنان در شرایط مساوی و با مزایای یكسان در همهء فعالیتهای انسانی، از جمله علمی، اداری، دولتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مشاركت كنند. برنامه‌های ویژه‌ای برای رفع تعصبات علیه زنان و ایجاد مكانیزمی برای حفظ منافع آنان و تأمین آموزش و پرورش لازم برای رسیدن آنان به جایگاه حقیقیشان در اجتماع تهیه شده است. برای نمونه مؤسسهء توسعهء زنان روستایی بارلی برنامه‌های آموزشی شش ماهه‌ای برای زنان روستایی ارائه می‌كند كه آموزش مهارتهای عملی را با بالا بردن سطح آگاهی و ظرفیت روحانی پیوند می‌دهد. با توجه به این نكته كه تغییر مناسب رفتار همسران، پدران، مادران و فرزندان به همان اندازه از اهمیت برخوردار است، این مؤسسه كار خود را پس از بازگشت زنان به روستاهای خود از طریق برپایی كنفرانسها و انجمنهایی در روستاهای آنان تداوم می‌بخشد.
محیط زیست: در زمینهء محیط زیست پروژه‌های بهائی به طور كلی با توجه به نیازهای هر اجتماع عمل می‌كنند. برای نمونه در فیجی دانش سنتی، تكنیكهای ابتكاری علمی، آموزشهای زیست‌محیطی، اجتماعات برنامه‌ریزی مشاوره‌ای و اقدامات درآمدزای بادوام در پروژه‌ای با نام ابتكار باغهای مرجانی با هم به كار بسته شدند تا ماهیگیران محلی بتوانند منابع مرجانی خود را محافظت كنند. موفقیت این پروژه باعث شد تا یكی از سازمانهای بین‌المللی كه در سرتاسر اقیانوس آرام جنوبی فعالیت دارد از این پروژه الگوبرداری كند.
كشاورزی: پروژه‌های كشاورزی جامعهء بهائی می‌كوشند تا در حالی كه به دانش سنتی احترام می‌گذارند و به ابعاد اجتماعی توسعه نیز توجهی خاص دارند، پیشرفتهای علم و تكنولوژی را در مسیر بهبود تولید عرضه كنند. با این روش تولیدات كشاورزی به منزلهء شیوه‌ای برای توسعهء اجتماعی خواهد بود. برای نمونه می‌توان به پروژهء باغ همگانی در مغولستان اشاره كرد. این پروژه با پرداختن به كاشت سبزیجات به بهبود تغذیهء اهل محل كمك می‌كند و همچنین به درآمد آنها می‌افزاید. تأثیر مهمتر این پروژه بالا بردن توانایی انجام فعالیتهای جمعی از طریق فراهم آوردن موقعیتهای مشورت است.
بهداشت: اقدامات بهائیان در زمینهء بهداشت به شكلهای گوناگون صورت می‌پذیرد كه از جمله احداث كلینیكها، داروخانه‌های رایگان عمومی و كمپهای پزشكی و دندانپزشكی را شامل می‌شود. برخی از كشورها برنامه‌هایی تهیه كرده‌اند تا از شبكه‌ای از مددكاران بهداشت جوامع حمایت كنند. برای نمونه می‌توان از پروژه‌ای در اوگاندا نام برد كه در آن بیش از یكصد مددكار دوره‌دیده موفق شدند سطح پوشش مصون‌سازی را در مناطق تعیین شده گسترش دهند. تلاشهای اخیر بیشتر متوجه آموزش مربیان بهداشت خانواده است كه در روستاها با گروههای كوچك در مسیر به‌كارگیری راهكارهای مؤثر پیشگیری از بیماریها در خانه همكاری می‌كنند.
هنر و رسانه‌های گروهی: موضوعاتی چون یگانگی انسانها، خوش‌بینی، خیرخواهی، درستكاری، ادب و مهربانی و هماهنگی نژادی پایهء بسیاری از برنامه‌هایی است كه از هنر و رسانه‌ها استفاده می‌كنند. برای نمونه «تئاتر كودكان» در شهر نیویورك ایالات متحده می‌كوشد تا این كیفیتهای روحانی را در نمایشهای هنری در میان كودكان نژادهای متخلف این شهر به كار گیرد. در عین حال یك رادیوی بهائی در آمریكای لاتین نقش رسانه را در غنای فرهنگی به نمایش می‌گذارد. این رادیو از طریق برنامه‌هایی كه ارزشهای اخلاقی را پرورش می‌دهند و بر موسیقی و هنر و فرهنگ بومی تأكید دارند آموزش و پرورش، توسعه و خدمات اجتماعی را ترویج می‌دهد.
هم‌اكنون بیش از 40 سازمان توسعهء بهائی با ساختار برنامه‌ای به نسبت پیچیده و شعاع تأثیرگذاری قابل توجهی در نقاط مختلف جهان فعالیت می‌كنند و هركدام در مرحله‌ای از مراحل رشد و توسعه هستند. در ادامه به پنج نمونه از آنها اشاره می‌شود:
دانشگاه نور: دانشگاه نور در سال 1985 میلادی در سانتاكروز در بولیوی گشایش یافت. امروز این دانشگاه در میان معتبرترین دانشگاههای خصوصی این كشور قرار دارد. سیزده رشته در مقطع كارشناسی، یازده رشته در مقطع كارشناسی ارشد و شانزده دورهء تخصصی از جمله خدمات ارائه شده به هزاران دانشجوی این دانشگاه است.  
فوندائیك: فوندائیك در سال 1974 میلادی در كلمبیا تأسیس شد. دو عامل اصلی محرك تأسیس این سازمان بود. یكی اینكه برای قدم برداشتن مردم در مسیر توسعه وجود مؤسسات و ساختارهایی كه حقیقتاً به مردم تعلق داشته باشند ضروری است ودیگر اینكه اگر مردم بخواهند مسؤولیت توسعه را بپذیرند باید آموزشهای لازم را دیده باشند. برای به عمل درآوردن این دو اصل فوندائیك دانشگاهی برای توسعهء صحیح تأسیس كرد، چارچوبی كه در آن فرایندهای یادگیری می‌توانند به عمل درآیند. این فرایندها عبارت بودند از جستجوی سیستمهای جایگزین تولید، تأسیس سیستمهای بادوام آموزش و پرورش رسمی و تقویت پایه‌های اقتصاد محلی.  
مؤسسهء توسعهء عصر جدید: مؤسسهء توسعهء عصر جدید یا New Era در سال 1987 در پنجگینی در هند تأسیس شد. انگیزهء پیدایش آن این باور بود كه توسعة بادوام وقتی به وجود می‌آید كه افراد و جوامع توانایی تصمیم‌گیری دربارهء مسائل زندگی روزمرهء خود را دارا باشند و این متعاقباً در اقدامات كوچك توسعه نمود پیدا می‌كند. این مؤسسه دوره‌های یكساله و دوساله‌ای ارائه می‌كند كه از چهاربخش تشكیل می‌شود: یك آموزش شغلی یا حرفه‌ای برای امرار معاش، یك بخش اخلاقی و روحانی، یك بخش خدماتی كه بر استفاده از مهارتهای فراگرفته در بهبود جامعه تأكید دارد و یك بخش فرهنگی كه بر ایجاد یك حس هویت فرهنگی و احترام به یگانگی در عین گوناگونی (وحدت دركثرت) تأكید دارد.  
بنیاد بدیع: بنیاد بدیع در سال 1990 تأسیس شد. این بنیاد یك سازمان غیرانتفاعی و غیردولتی در ماكائو است. این بنیاد با همكاری سازمانهای مشابه برای برنامه‌های آموزش و پرورش در چین استراتژی‌هایی را برای توسعهء نیروی انسانی و تهیهء مواد درسی و روشهای تدریس خلق می‌كند و به كار می‌بندد. یكی از پروژه‌های اصلی این بنیاد مدرسهء ملل در ماكائو است كه بیش از 260 دانش آموز در  مقاطع ابتدایی و متوسطه دارد.  
بنیاد مازتلا: این بنیاد كه اختصاص به پیشرفت مردم زامبیا دارد در سال 1995 به ثبت رسید. فعالیتهای این بنیاد به سال 1983 بازمی‌گردد. این بنیاد در تلاشهای اولیهء خود كوشید تا برنامه‌های آموزشی-خدماتی در زمینهء فناوری روستایی، مزرعه‌داری، تولید مواد غذایی، هنرها و صنایع دستی، تندرستی و بهداشت و سایر مهارتهای عملی ارائه دهد. یك جنبهء دیگر فعالیتهای این بنیاد به بهداشت عمومی، سوادآموزی و تعلیم و تربیت روحانی و اخلاقی توجه دارد.  
ملاحظه می‌شود كه جامعهء بهائی به موازات توسعهء خود در سطح جهان، خدمات خود را در سطوح محلی، ملی و بین‌المللی برای تحقق رفاه همهء افراد بشر گسترش داده است. این اقدامات از این بینش سرچشمه می‌گیرد كه همهء عالم یك وطن است و همهء انسانها اهالی این وطن واحدند، زیرا به فرمودهء حضرت بهاءالله: «عالم یك وطن محسوب است و مَن‌عَلَی‌الاَرض اهل آن»  منابع و مآخذ:  قرن انوار، ص97
  قرن انوار، ص98
  همان، ص103
  http://statements.bahai.org/about.cfm
  قرن انوار، ص104
  http://statments.bahai.org/about.cfm
  قرن انوار، ص88
  http://newnegah.org/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=12...
  http://www.nur.edu/55225/wpm00c0.asp
  http://www.fundaec.org/en
  http://www.bahaindia.org/social/nedimore.html
  http://www.chinadevelopmentbrief.com/dingo/province/gansu/1-5-0-28-0-0-....
  http://info.bahai.org/article-1-8-1-23.html
  منتخبات آثارحضرت بهاءالله، شمارهء117