پيشرفت دموکراسی و شناسايی حقوق بشر در سراسر عالم

از جمله اشاراتی که در آثار مبارکه‏ی حضرت بهاءالله درباره‏ی آينده‏ی جهان می‏توان يافت و فی‏الحقيقه در زمان خود مژده‏ی تحولی عظيم بوده است، اشاره به پيشرفت دموکراسی و پايان گرفتن حکومات ظلم و تحقق آزادی مردم است که هر سه بی‏ترديد از مهمترين تحولات قرن بيستم و قرن حاضر بوده و هستند.
اين مطلب درخور يادآوری است که در زمان حيات آن حضرت، يعنی در فاصله‏ی سال‏های ۱۸۱۷ و ۱۸۹۲ ميلادی، اکثريت عظيم کشورهای عالم، حتی قاره‏ی پيشرفته‏ی اروپا، در زير سلطه‏ی رژيم‏های مقتدر استبدادی قرار داشتند و برپا شدن حکومت‏های دمواکراتيک که يکی از آرزوهای انقلابيون فرانسه در اواخر قرن هجدهم بود، در قرن‏های نوزدهم و بيستم به صورتی بسيار بطئی روی داد و فقط بعد از جنگ جهانی دوم و نيز به دنبال سقوط امپراطوری شوروی بود که بشارت حضرت بهاءالله مشعر بر دگرگونی اوضاع سياسی جهان، به سرعت به تحقق پيوست.
در آثار مبارکه‏ی حضرت بهاءالله به کرات ياد آوری شده که در آن زمان، يعنی نيمه‏ی دوم قرن نوزدهم، هنوز ظلم و اجحاف حکومات مستبد بر عامه‏ی مردم ادامه داشته، می‏فرمايند: «امروز ناله‏ی عدل بلند و حنين انصاف مرتفع و دود تيره‏ی ستم، عالم و امم را احاطه نموده.[1]»
و در موضع ديگر می‏فرمايند: «ظالم‏های عالم حقوق امم را غصب نموده‏اند و به تمام قدرت و قوت به مشتهيات نفوس خود مشغول بوده و هستند[2]» و آرزو می‏کنند که: «انشاءالله نور انصاف بتابد و عالم را از اعتساف مقدس فرمايد[3]» و يادآور می‏شوند که: «اگر آفتاب عدل از سحاب ظلم فارغ شود، ارض غير ارض مشاهده گردد[4]»، يعنی وضع جهان به کلی ديگرگون شود و نيز توجه می‏دهند که: «اگر ملوک و سلاطين که مظاهر اقتدار حق جل جلاله‏اند، همت نمايند و بما ينتفع به من علی الارض قيام فرمايند، عالم را آفتاب عدل اخذ نمايد و منور سازد.» (لوح مقصود)
در آثار حضرت بهاءالله، چون کتاب اقدس و الواح ملوک، پيش‏بينی واژگونی بعضی نظام‏های ديکتاتوری را به صراحت فرمودند، مانند پيش‏بينی سقوط ناپلئون سوم، پادشاه مقتدر فرانسه، و اشاره به سقوط امپراطوری عثمانی و نيز تذکار انقراض قريب الوقوع حکومت استبدادی آلمان و همچنين اعلام دگرگونی امور در پايتخت ايران که در آن زمان زير سلطه‏ی پادشاهی مستبد چون ناصرالدين شاه بود، که همه در الواح حضرتش آمده است.
می‏دانيم که حضرت بهاءالله به بزرگترين سلاطين و رؤسای ممالک در زمان خود، پيام‏هايی فرستادند و در اين پيام‏ها رؤسا را از ظلم بر مردم تحذير فرمودند و به شناسايی حقوق خلق و رعايت فقيران و پناهندگان و امثالهم دعوت کردند.
در لوح خطاب به ناپلئون سوم که در اصل به عربی است، يادآور می‏شوند که مردم امانات خدا در دست پادشاهان هستند، يعنی بر پادشاهان است که آنان را چون نفس خود حفظ و حراست کنند: «و اعلم ان الرعيه امانات الله بينکم ان احفظوهم کما تحفظون انفسکم.»
به ويلهلم اول، امپراطور آلمان هشيار می‏دهند که: «يا ملک، تفکر فيه وفی امثالک الذين سخّروا البلاد و حکموا علی العباد قد انزلهم الرحمن من القصور الی القبور اعتبروکن من المتذکرين»، يعنی ای پادشاه، در کار ناپلئون سوم و امثال خودت فکر کن، يعنی شاهانی که به تسخير کشورها پرداختند و بر مردم فرمان راندند و خدا آنان را از قصر به قبر فرود آورد. پس درس عبرت بگير و از متذکران باش.
در لوح خطاب به ملکه‏ی ويکتوريا از او تحسين می‏کنند که زمام مشورت را به دست جمهور مردم سپرده و به عبارت ديگر به تحکيم حکومت پارلمانی کوشيده: «وسمعنا انک اودعت زمام المشاوره بايادی الجمهور نعم ما عملت لانّ بها تستحکم اصول ابنية الامور و تطمئن قلوب من فی ظلّک من کل وضيع و شريف.»
و هم در لوح خطاب به ملکه، عامه‏ی پادشاهان را از اين که هرسال بر مخارج نظامی و تسليحاتی می‏افزايند و آن را بر رعيت، يعنی ملت خود تحميل می‏کنند، نکوهش می‏کنند و می‏فرمايند، چنين کاری ظلمی عظيم است. از آه و اشک مظلومان بايد پرهيز کرد و از تحميل آن چه فوق توان و طاقت مردم است، احتراز بايد نمود: «يا معشر الملوک، انّا نراکم فی کل سنةٍ تزدادون مصارفکم و تحملونها علی الرعيه ان هذا الا ظلم عظيم. اتّقوا زفرات المظلوم و عبراته و لاتحملوا علی الرعيه فوق طاقتهم» و در همين پيام منيع است که حضرت بهاءالله حکما و امرای جهان را دعوت می‏فرمايند که صلح و آشتی در ميان خود برقرار کنند، چه در آن صورت به کثرت لشکريان و مهمات آنان جز برای حفظ حدود کشورهای خود، يعنی امنيت داخلی، نياز نخواهند داشت.
از ديدگاه حضرت بهاءالله و فرزند ارجمندشان، حضرت عبدالبهاء، اين يک وجب خاک دنيا را ارزش آن نيست که بر سر آن خون آدميان ريخته شود. به فرموده‏ی حضرت عبدالبهاء: «زمين ملک خداست. جميع ملل و دول مانند مستأجرند، عاقبت از دست کل خواهد رفت ولله ميراث السموات والارض» و از نظر حضرت بهاءالله: «فی‏الحقيقه عالم يک وطن محسوب است و من علی الارض اهل آن.»
هرچند امر بهائی با الغاء مرزهای ملی موافق نيست، اما در عين حال انديشه‏ی شهروندی جهانی را که امروزه بيش از گذشته خواستار دارد، ترويج می‏کند و بر آن است که جهان به نظم تازه‏ای نياز دارد که سراسر بشريت را دربرگيرد. به فرموده‏ی حضرت بهاءالله در لوح مقصود: «فی‏الحقيقه ارياح يأس از جميع جهات در عبور و مرور است و انقلابات و اختلافات عالم يوماً فيوماً در تزايد. آثار هرج و مرج مشاهده می‏شود، چه که اسبابی که حال موجود است، به نظر موافق نمی‏آيد.»
از علل عمده‏ی اين هرج و مرج بی‏گمان يکی هم تعصبات شديد ملی است که بايد جای خود را به شرايط و نظام تازه‏ای دهد که در آن فرد در عين تعلقات ملی و ميهنی، دوستدار سراسر بشريت، قطع نظر از مليت و دين و رنگ و نژاد باشد.
عواملی که به پيشرفت دموکراسی و شناسايی حقوق بشر در تاريخ مغرب زمين ياری کردند، بسيار متعدد بودند، از جمله پيدا شدن مکتب حقوق طبيعی يا فطری انسان در قرن‏های ۱۶، ۱۷ و ۱۸ و عواقب هومانيسم دوران رنسانس و راسيوناليسم يا عقل‏گرايی قرون ۱۷ و ۱۸ و تحولاتی که در نظام اجتماعی با ارتقاء طبقات متوسط و بورژوازی پيش آمد و البته رواج تعليم و تربيت و گسترش سواد در ميان عامه‏ی مردم که بيشتر مربوط به نيمه‏ی دوم قرن نوزدهم است و همچنين اثرات انقلاب اجتماعی فرانسه در آخر قرن ۱۸ که از سرچشمه‏های انديشه‏ی دموکراسی و حقوق مردم، همان اعلاميه‏ی حقوق بشر و شهروندان برخاسته از همان انقلاب است (۱۷۹۵).
اما می‏دانيم که به جای پيروزی دموکراسی در آن کشور، ناپلئون اول توانست به سلطنت فرانسه دست يابد و به روش استبدادی مملکت را اداره کند. لذا در تحقق دموکراسی در آن کشور، سال‏ها تأخير روی داد و فی‏الحقيقه در پايان قرن نوزدهم با سقوط ناپلئون سوم بود که کشور توانست با قدم‏های استوارتر به سوی حکومت پارلمانی حرکت کند.
در ممالک ديگر غرب نيز – به جز انگلستان که همواره به روش دموکراتيک اداره می‏شد – متدرجاً کشورهای پيشرفته توانستند به دموکراسی دست يابند و بعد از جنگ جهانی دوم، به تدريج با قبول اعلاميه جهانی حقوق بشر، اصل آزادی و حقوق مردم و مشارکت آنان در اداره‏ی امور سياسی کشورشان پذيرفته شد و به موقع اجرا درآمد، به طوری که دموکراسی از تعدادی قليل ممالک، عملاً به سراسر جهان تعميم يافت و امروزه قليل‏اند ممالکی که هنوز با حکومت مطلقه و رژيم‏های استبدادی اداره می‏شوند و در آن ممالک هم حرکتی، ولو آهسته و تدريجی، به سوی اصل مشارکت خلق در تمشيت امور عمومی به چشم می‏خورد.
فروريختن امپراطوری شوروی، حرکت به سوی دموکراسی را تسريع کرد. اقمار آن امپراطوری هرکدام توانستند استقلال خود را همراه با تأسيس حکومات دموکراتيک به دست آورند که نمونه‏ی آنها لهستان، مجارستان، چکوسلواکی، آلمان شرقی، بلغارستان و نظاير آنها بوده‏اند.
آلبرت ساموئل در کتاب ‹‹منظره‏ی نوين بين‏المللی›› که به سال ۱۹۹۰ نشر شده، بخشی را به پشرفت دموکراسی در جهان اختصاص داده و نشان می‏دهد که چگونه حتی در قاره‏های افريقا، امريکای لاتين، آسيا که پيش از آن بخشی عظيم در زير سلطه‏ی حکومات جابره قرار داشت، نسيم آزادی و مردم سالاری سال‏هاست که به جنبش آمده و يکايک آن ممالک را به سوی نظامات سياسی دموکراتيک سوق می‏دهد. البته اين حرکت همه جا يکسان نبوده و نيست و نتايج حاصله نيز متفاوت است، اما در هيچ حال وجود نهضت ايجاد دموکراسی را انکار نمی‏توان کرد.
آلبرت ساموئل می‏نويسد که معمولاً مردم بين دو نوع استبداد تفاوت قائل می‏شوند. يکی ديکتاتوری دست راستی وديگری حکومات مطلقه‏ی کمونيستی. به قول او در زمان اخير ملت‏ها توانستند قيام کنند و از يوغ استبداد نوع اول خلاص شوند. مثلاً در اسپانيا و پرتقال و برخی ممالک امريکای لاتين و افريقا، ولی به گفته‏ی او گمان نمی‏رود که به زودی سلطه‏ی کمونيسم پايان گيرد. در حالی که می‏دانيم بعد از ۱۹۹۰ با انقراض امپراطوری شوروی، نه فقط سرزمين‏های تابعه يعنی اقمار آن نظام ديکتاتوری آزادی خود را بازيافتند، بلکه رژيم‏های استبداد کمونيسم نيز جز با دو سه استثنا در همه‏ی جهان ساقط شدند.
يکی از معتبرترين مطالعاتی که درباره‏ی پيشرفت دموکراسی در سال‏های اخير صورت گرفته، بررسی واحد برنامه‏ی توسعه‏ی ملل متحد است، زير عنوان گزارش جهانی مربوط به توسعه‏ی انسانی در سال ۲۰۰۲ که در موضوع ‹‹ژرف نگری در دموکراسی دريک جهان متلاشی›› ارائه‏ شده است.
اين گزارش گويای اين است که از سال ۱۹۸۰ به اين طرف، ۸۱ کشور اقدام به قبول نظام دموکراتيک نموده‏اند و ۳۳ رژيم نظامی جای خود را به حکومات دموکراتيک سپرده‏اند. از حدود ۲۰۰ کشور جهان ۱۴۰ کشور انتخاباتی با شرکت احزاب متعدد دارند و اضافه می‏کند که چنين وضعی در طول همه‏ی تاريخ سابقه و نظير نداشته است.
واحد برنامه‏ی توسعه‏ی ملل متحد، در مورد ۸۱ کشور مزبور عقيده دارد که فقط ۴۷ کشور به حقيقت نظام مردم سالاری را پذيرفته‏اند، ولی در مجموع می‏توان گفت که ۸۲ مملکت که در آنها ۵۷ در صد جمعيت کره‏ی زمين زيست می‏کنند، تا حدودی دموکراتيک هستند.
از نشانه‏های بارز پيشرفت دموکراسی در جهان، استقبال اکثر کشورها از اعلاميه‏ی جهانی حقوق بشر بوده است. اعلاميه‏ی جهانی حقوق بشر يکی از ارزشمندترين اسنادی است که جامعه‏ی بين‏المللی پذيرفته و در ماده‏ی ۲۱ خود نظام دموکراتيک را تأييد می‏کند، آن جا که می‏گويد: «هرکس حق دارد که در اداره‏ی امور عمومی کشور خود، خواه مستقيماً و خواه با وساطت نمايندگانی که آزادانه انتخاب شده باشند، شرکت جويد.»
بعد اضافه می‏کند که: «اساس و منشأ قدرت حکومت، اراده مردم است. اين اراده بايد به وسيله‏ی انتخاباتی ابراز گردد که از روی صداقت و به طور ادواری صورت پذيرد. انتخابات بايد عمومی و بارعايت مساوات باشد و به آرای مخفی يا طريقه‏ای نظير آن انجام گيرد که آزادی رأی را تأمين نمايد.»
غالباً اصحاب اديان، چه در مسيحيت و چه در اسلام، اساس و منشأ قدرت حکومت را اراده‏ی خدا دانسته‏اند. در اين ظهور اعظم مشيت الهی بر آن قرار گرفته که اراده‏ی مردم که در شرايط صحيح ابراز بشود، نماينده‏ی اراده‏ی الهی باشد.
تأکيد در اهميت مشورت را در آثار متعدد حضرت بهاءالله می‏توان بازيافت. در لوح دنيا ضمن تحسين از نظام پارلمانی انگلستان، می‏فرمايند: «حال آن چه در لندره امت انگليز به آن متمسک، خوب به نظر می‏آيد، چه که به نور سلطنت و مشورت امت هر دو مزين است.»
در موضع ديگر می‏فرمايند: «در جميع امور به مشورت متمسک شويد، چه که اوست سراج هدايت، راه نمايد و آگاهی عطا نمايد.» و در جای ديگر فرموده‏اند: «آن چه از مشورت اخيار ظاهر شود، هو حکم الله المهيمن القيوم» که اين عبارت فی‏الحقيقه تأييد آن است که مشيت الهی از طريق نظام صحيح مشورتی جلوه‏گر می‏شود.
اين نکته درخور توجه است که حضرت بهاءالله در لوح خطاب به ملکه ويکتوريا، اصحاب پارلمان يا مجالس شور را هم مورد نظر قرار داده و به آنها توصيه فرموده‏اند که هنگام ورود به مجمع شور توجه به خدا کنند و از حق بخواهند که آنان را به آن چه سبب اصلاح امور مردم و عمران بلاد است، موفق و مؤيد فرمايد و به خود اصحاب مجالس تأکيد کرده‏اند که به مذاکره و اتخاذ تدابير در مورد هر امری که وضع و حال دنيا به آن اصلاح پذيرد، مبادرت نمايند.
در خطاب به عموم ملوک ارض که عنوان سوره‏ی ملوک گرفته، بيانی به اين مضمون می‏فرمايند که: «مبادا بر احدی به قدر خردلی ظلم روا داريد. در راه عدل سلوک کنيد، زيرا آن را ه مستقيم است». در همين لوح است که فقرا را امانت‏های خدا خوانده‏اند و توصيه فرموده‏اند که حقوق پناهندگان نيز محفوظ بماند.
ماحصل کلام آن که به ظهور حضرت بهاءالله حرکت به سوی دموکراسی و شناسايی حقوق و آزادی‏های بشر که سابقه‏ای محدود به چند سرزمين داشت، تسريع شد و توسعه يافت. خود آن حضرت به صورت سرپوشيده مکرر يادآورد شده‏اند که با ظهور حضرتش «راه آزادی باز شده» و در توصيف خرد که همواره مورد ستايش آن حضرت بوده می‏فرمايند: «منم شاهباز دست بی‏نياز. پَرِ بستگان را بگشايم و پرواز بياموزم.»
در اين جا شايد نيازی به توضيح تفصيلی اين مطلب نباشد که خردگرايی از پايه‏های عمده‏ی شناخت حقوق بشر و آزادی‏های انسانی در مغرب زمين بوده و به فرموده‏ی آن حضرت هم اين خرد است که پَر بستگان را می‏گشايد. حقوق متعددی که در اعلاميه‏ی جهانی حقوق بشر در سال ۱۹۴۸ شناخته شد، سال‏ها قبل، يعنی نزديک به يک قرن پيشتر، در ظهور جديد بابی – بهائي مورد تصديق قرار گرفت. حقوقی چون آزادی فکر و وجدان و مذهب (ماده‏ی ۱۸ اعلاميه)، حق آزادی عقيده و بيان (ماده‏ی ۱۹)، برابری افراد بشر از نظر حيثيت و حقوق (ماده‏ی ۱)، تساوی حقوق افراد، فارغ از نژاد و رنگ و جنس و زبان و مذهب و عقيده‏ی سياسی (ماده‏ی ۲)، برابری درمقابل قانون (ماده‏ی ۷)، حق مالکيت (ماده‏ی ۱۷)، حق تشکيل خانواده (ماده‏ی ۱۶)، حق کار (ماده‏ی ۲۳)، حق بهره‏مندی از حد مناسب معيشت (ماده‏ی ۲۵) و حق برخورداری از تعليم و تربيت (ماده‏ی ۲۶). نه فقط اين حقوق مورد تأييد آئين جديد قرار گرفته‏اند، بلکه در تعاليم بهائی موجباتی ملحوظ و منظور شده که تحقق آن حقوق، مثل حق کار و بهره‏مندی از حد مناسب معيشت، يعنی رهايی از فقر و بيکاری و نيز حق برخورداری از تعليم و تربيت را به احسن وجه تأمين می‏کند، ولی محدوديت وقت اجازه‏ی ورود در تفصيل آنها را نمی‏دهد.
از دموکراسی بسيار گفتيم، بد نيست که در خاتمه بررسی کنيم که دموکراسی حقيقی کدام نظام سياسی است و آيا می‏توان دعوی همه‏ی کشورها را که گاه تصنعاً انتخاباتی ترتيب می‏دهند، ولی در باطن شهروندان را از آزادی برخوردار نمی‏کنند، تصديق کرد؟
در سال ۱۹۹۵ اتحاديه‏ی بين‏المجالس، کارشناسان مناطق مختلف جهان را گرد هم آورد، تا نوعی دستور بين‏المللی برای دموکراسی را به روی کاغذ آورند. بر اساس مطالعات و مذاکرات اين کارشناسان بود که در سال ۱۹۹۷، يعنی ۸ سال قبل، اعلاميه‏ی جهانی مربوط به دموکراسی به تصويب رسيد.
در آغاز اعلاميه آمده که دموکراسی آرمان يا ايده‏آل همه‏ی جهانيان است و هدفی است متکی بر ارزش‏هايی که نزد همه‏ی ملل مشترک است. دموکراسی به عنوان يک ايده‏آل می‏کوشد که شرافت انسان و حقوق اساسی فرد را حفظ و حمايت کند و عدالت اجتماعی را تأمين نمايد و توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه را تسهيل کند.
دموکراسی يک نظام سياسی است که به اشخاص اجازه می‏دهد که به آزادی حکومتی کارآمد برگزينند، حکومتی که در خدمت خود صادق و در ارائه‏ی ترازنامه‏ی کار خود شفاف و صريح باشد.
دموکراسی بر روی دو اصل اساسی بنياد نهاده شده است. يکی مشارکت و ديگری مسئوليت. هر کس حق دارد که به اطلاعات مربوط به فعاليت‏های حکومت دسترسی يابد و از طريق دستگاه‏های اداری و قضايی بی‏طرف، اگر خطايی رفته، به جبران آن اهتمام کند.
نمی‏توان قائل به وجود يک دموکراسی حقيقی شد، مگر آن که همکاری و مشارکت حقيقی در اداره‏ی امور عمومی بين زنان و مردان موجود باشد. همچنين دموکراسی از شناخت حقوق بشر غير قابل انفکاک است و دموکراسی بر اولويت حق و قانون نهاده شده و اين حق و قانون هم توسط مؤسسات قضايی و مکانيسم‏های بی‏طرف و مستقل و کارآمدِ کنترل و نظارت تضمين گرديده است...
نيازی به نقل باقی اين اعلاميه جهانی درباره‏ی حکومت - پارلمان – جامعه‏ی مدنی نيست و نيز می‏دانيم که يک جامعه‏ی دموکراتيک بايد کوشا باشد که نيازهای اساسی طبقات محروم را برآورد و اين طبقات را به طور کامل در دستگاه‏های دموکراتيک خود جذب و هضم نمايد. اما همان چه نقل شد، اساس دموکراسی را که در آئين حضرت بهاءالله تأييد شده است، عرضه می‏دارد.
اين نکته هم از اعلاميه‏ی ذکر شده ياد آوردنی است که دموکراسی يک حالت يا وضع سکونی نيست، بلکه دائماً قابل تکميل است و به عبارت ديگر يک مفهوم ساکن و ثابت نيست و با پيشرفت جامعه، ناچار بايد تحول و تکامل پيدا کند.
ديانت حضرت بهاءالله با الغاء نظام وساطت بين خدا و مردم، يعنی سلسله‏ی مراتب اوليای دين، اصل مشارکت عمومی و مسئوليت همگان در تمشيت امور جامعه را پذيرا شده است.
انتخاب در جامعه‏ی بهائی از کمال آزادی برخوردار است، حتی اجازه‏ی کانديدا کردن افراد به هنگام انتخابات يا هر نوع دسيسه بازی برای تحميل نظری بر مردم، در نظامات بهائی وجود ندارد. شناخت آزادی و مقام انسان در اين امر الهی به درجه‏ای است که بخشی از آثار مبارکه‏اش به تجليل از مقام انسان اختصاص يافته است. در آثار بهائی آمده که «انسان طلسم اعظم است»، «انسان را به مثابه‏ی معدن که دارای احجار کريمه است، مشاهده نما»، «مقام انسان بزرگ است»، «انسان حقيقی به مثابه‏ی آسمان لدی الرحمن مشهود... مقامش اعلی المقام و آثارش مربی امکان»، «انسان به مثابه‏ی شجر است، اگر به اثمار مزين گشت، لايق مدح و ثنا بوده و هست... اخلاق مرضيه و اعمال حسنه و کلمه‏ی طيبه از اثمار اين شجره محسوب است[5]».
در کلمات مکنونه که يکی از عرفانی‏ترين آثار حضرت بهاءالله است و در همان سال‏های اوليه‏ی ظهور از قلم حضرتش صادر شده، خطاب به انسان چنين آمده است: «ای دوست من، تو شمس سماء قدس منی، خود را به کسوف دنيا ميالای. حجاب غفلت را خرق کن تا بی‏پرده و حجاب از خلف سحاب بدرآيی و جميع موجودات را به خلعت هستی بيارايی.» و باز همان تعبيرات زيبا در اين اثر تکرار می‏شود که «...شما اشجار رضوان منيد، بايد به اثمار بديعه‏ی منيعه ظاهر شويد» ويا «مثل تو مثل سيف پرجوهری است که در غلاف تيره پنهان باشد و به اين سبب قدر آن بر جوهريان مستور ماند. پس از غلاف نفس و هوی بيرون آی تا جوهر تو بر عالميان هويدا و روشن آيد.»
و به اين ترتيب همه جا اين حقيقت تکرار می‏شود که مقام انسان اعلی المقام است، به شرطی که به فضايل اخلاقی آراسته باشد و در حقيقت چون آينه‏ای شفاف در وجود خود، اوصاف و کمالات الهی را منعکس کند.
شبهه‏ای نيست که سير امور عالم به سوی جهانی شدن، به جنبش دموکراتيک قوت بيشتر خواهد بخشيد. ارتباطات وسيعی که ميان همه‏ی کشورها برقرار شده، ناچار در بيداری مردم و هشياری آنان به حقوق خود مؤثر خواهد بود. حکومات سراسر عالم، بی‏سوادی را محکوم کرده و با حصول سواد و افزايش آن، مردم بی‏گمان تقاضای بيشتری برای مشارکت در نظام تصميم گيری خواهند داشت.
آينده‏ی اقتصاد جهان در گرو آن خواهد بود که ۲۳ در صد جمعيت عالم که تا دو سه سال پيش در فقر مفرط می‏زيستند و در صد بيشتری که در فقر نسبی به سر می‏برند، از يک حداقل معيشت قابل قبول برخوردار شوند و در اين جا ناچار پای همکاری بين‏المللی ، خاصه از جانب سرزمين‏های غنی به ميان خواهد آمد و رهايی از فقر، گام نخستين در جهت سير به سوی آزادی است.
وجود حکومت‏های مستبد، خطری مسلم برای امنيت و ثبات عالم است و به يقين قدرت‏های بزرگ جهان چنين خطری را در طول زمان تحمل نخواهندکرد.
برای گوينده‏ی اين عرايض شبهه‏ای نيست که همه‏ی قوای عالم در خدمت تحقق مشيت الهی است و بی‏گمان نيل جامعه‏ی بشری به دموکراسی، حقوق بشر و رهايی از اسارت جهل، فقر، ترس، اموری است که در طی دهه‏های آينده بر طبق پيش‏بينی حضرت بهاءالله به حقيقت خواهد پيوست.
فی‏الحقيقه اين ظهور اعظم دو هديه‏ی بزرگ برای عالم بشری آورده است: به يک دستش آب زندگانی است و به دست ديگر فرمان آزادی.

منابع:
لوح دنيا[1]
لوح دنيا[2]
لوح مقصود[3]
لوح مقصود[4]
همه‏ ی نصوص از کتاب دريای دانش است.[5]