بگو ای دارای چشم، گذشته آئینه آینده است. ببینید و آگاه شوید

" بگو ای دارای چشم، گذشته آئینه آینده است. ببینید و آگاه شوید."
( حضرت بهاءالله)
مطالعه تاریخ پیدایش ادیان آسمانی بسی درسها و نکته ها برای طالبان حقیقت در بر دارد. بسیاری از حقایق، مبنی بر اینکه ادیان پیشین چه سیری را طی کرده اند یا بر خیلی ها پوشیده مانده و یا از یاد رفته است. تصورات بشری در خصوص دوران اولیه ادیان که، عموما دوران مظلومیت و مقهوریت است، و تقریبا وجه اشتراک ما بین ادیان است، خلاف آن چیزی است که در واقع اتفاق افتاده، چرا که گذشت زمان خیلی چیزها را بدست فراموشی می سپارد. در این مقام، نگاهی بر دوران اولیه پیدایش دیانت مسیحی می اندازیم.
تاریخ بیانگر این حقیقت است که دیانتی که در حال حاضر رتبه اول را از نظر گسترش و تعداد پیروان در جهان دارا میباشد، همچون دیگر ادیان آسمانی به راحتی مورد پذیرش قرار نگرفت[1] و حضرت مسیح نیز همچون دیگر پیامبران الهی مورد تکذیب اکثر مردم، خصوصا علمای قوم یهود واقع شد، چرا که ظهور آن حضرت مطابق با انتظارات و اعتقادات یهودیان نبود[2].
دیانت مسیحی تا 2 – 3 قرن به عنوان فرقه ای از یهودیت شناخته شده بود و پیروانش در اوایل ظهور این دیانت، به طرز وحشیانه ای مورد تعقیب و آزار قرار می گرفتند[3]. آنتونی گیدنز در کتاب مشهور خود " جامعه شناسی" ذیل کلمه مسیحیت مینویسد: " بسیاری از عقاید یهودی توسط مسیحیت اخذ شد و به صورت جزئی از این دین در آمد. عیسی مسیح یک یهودی درست آئین بود و مسیحیت به عنوان فرقه ای از دین یهود آغاز گردید، روشن نیست که عیسی میخواسته دین جداگانه ای را بنیان نهد"[4].
نکته ای که در خور تعمق می باشد آنکه، مورخین معاصر زمان ظهور حضرت مسیح، نامی از آنحضرت در کتابهای خود نبرده اند -- فی المثل، " ژوزف فلاویوس ( Joseph Flavius) که بزرگترین مورخ معاصر با ظهور حضرت مسیح بود در کتاب خود بنام جنگ یهود (La Guerre des Juifs) اسمی از عیسی نبرده بعلاوه کتب مربوط به آن عصر نیز از حضرت عیسی نامی نبرده اند. دانیل روپس ( Daniel Rops) نویسنده معروف کاتولیک فرانسوی و عضو فرهنگستان این کشور که نوشتجات و مطالعاتش در دیانت مسیحی مقامی ارجمند دارد موضوع عدم توجه مورخین معاصر را به ظهور حضرت مسیح ( ع ) با نهایت تاسف در کتاب معروف خود بنام " مبارزه برای خدای یگانه " ( La Lutte Pour Dieu Unique) در غالب عبارات زیر بیان نموده است: " هیچیک از ادوار تاریخ مسیحیت به اهمیت نخستین دوره آن که ظهور حضرت مسیح و نخستین اقدامات تبلیغی حواریون می باشد نبوده و متاسفانه این دوره هم یکی از تاریکترین ادوار این دین بشمار می رود زیرا هیچیک از مورخین معاصر حضرتش توجهی به او نکرده و حتی اسمی هم از او و یا دستوراتش در کتابهای خود نبرده اند از این رو میتوان به ناچیزی و بی اهمیتی که دنیای ان زمان به دین مسیحی مینگریسته پی برد..."[5].
در خصوص نحوه دستگیری و محاکمه حضرت عیسی اینکه، یهودا اسخریوطی که از حواریون حضرت مسیح بود به آنحضرت خیانت کرده و به سی درهم حضرت عیسی را به مأمورین و فرستادگان قیافا، رئیس کاهنان یهود آنزمان " کاهن اعظم"، معرفی نمود که موجب دستگیری عیسی مسیح شد (یهودا اسخریوطی سرانجام خود را از قله ای فرو افکند) — قیافا و حنّان، پدر زن قیافا و رئیس قبلی کهنه، که هر دو از صدوقیان بودند ( صدوقیان و فریسیان نام دو فرقه بزرگ از دیانت یهود هستند که در دوره حشمونائی در قرن دوم قبل از میلاد بوجود آمدند و از سرسخت ترین دشمنان حضرت مسیح به شمار میرفتند)، حضرت مسیح را به جرم ادعای ابن اللهی و موعود یهود بودن و شکستن سبت ( در سفر اعداد باب پانزدهم فقره سی و دوم به بعد تصریح شده که حکم قتل درباره کسی که سبت را بشکند اجرا شود ... حضرت عیسی در این خصوص میفرمایند: " سبت بجهت انسان مقرر شد نه انسان برای سبت! بنابراین پسر انسان مالک روز سبت نیز می باشد(مرقس 2/28 )) و تخلف از احکام تورات محاکمه نموده و فتوی بقتل آنحضرت داده[6] و ایشان را تسلیم پیلاطس حاکم یهودیان کرده که پیلاطس دستور قتل آنحضرت را صادر نمود[7]. اما در مورد علت مخالفت یهودیان با حضرت مسیح اینکه، یهودیان معتقد بودند که ظهور موعودشان مشروط به شرایطی میباشد و تا این علامات ظاهر نشود هر کس ادعای مسیحایی کند کاذبست. از جمله آنکه موعودشان باید بر سریر سلطنت حضرت سلیمان و داود تکیه زند و ترویج جمیع احکام تورات نماید، حال آنکه عیسی مسیح بکلی احکام تورات را نسخ کرده و حتی سبت راشکسته و حال آنکه نص تورات است که اگر نفسی ادعای نبوت کند و معجزات ظاهر کند ولی سبت را بشکند او را بکشید، و همچنین در زمان او یهود باید سرفراز و غالب بر جمیع امم عالم گردد، حال آنکه یهودیان در کمال ذلت اسیر و ذلیل دولت رومانند، در زمان سلطنت او عدالت بدرجه ای برسد که عدل و حق از عالم انسان به عالم حیوان سرایت نماید (شیر و آهو در یک چراگاه بچرند) حال آنکه ظلم و عدوان در زمان او بدرجه ای رسیده که خود او را به صلیب زنند و ...[8].
باری، " از روزیکه رومیان قدم بخاک یهودیه نهادند تا زمانیکه شهر اورشلیم را در سال 70 میلادی ویران ساختند انتظار ظهور مسیحا روز بروز نزد آن قوم افزایش می یافت. و آن ملت مغلوب و شکسته بامید پیدایش نجات دهنده از غیب انواع شدائد و مظالم قوم غالب را تحمل میکردند و اعتقاد جازم داشتند که خداوند قوم برگزیده خود را چنین خوار و زار نخواهد گذاشت ... باری اکثر یهود با این افکار امید بخش روزگار را بسر برده و انواع رنجها و شدائد را تحمل کرده در انتظار تحقق این مواعید نشسته بودند ... در زمان استیلاء رومیان بر فلسطین فرقه صدوقیان همچنان به امور سیاسی سرگرم و جماعت فریسیان به اتفاق اکثر ناس و شورای صنهاردیم خود را مؤمنین واقعی و متدینین حقیقی شریعت موسوی و در انتظار ظهور مسیحا بودند"[9]. اما نکته حائز اهمیت دیگر، که تقریبا وجه اشتراک ما بین کلیه ادیان در زمان ظهور پیامبران الهی می باشد اینکه، در یوم ظهور حضرت مسیح جمیع علمای یهود با آنکه مدتها منتظر ظهور موعود بودند منکر دعوی آنحضرت شدند که مخالفت آنان با حضرت مسیح، نظر بیشتر یهودیان را نیز تحت الشعاع خود قرار داد، علمایی که بفرموده حضرت بهاءالله " بکمال زهد و انقطاع بودند و در معابد باسم حق معتکف و از جمیع لذائذ دنیویه اجتناب مینمودند"، معذلک با ظهور پیامبر آسمانی جدید به مخالفت بر خاستند – افرادی که در لباس زهد و تقوی ظاهر شده و غرقه در حب مقام و شهرت بوده و از خود پرستی، غرور و منیت رهایی نیافته و این حب، چشم و دل آنها را کور کرده و به شهادت آیه 7 سوره بقره: " قهر خدا بر دلها و گوشهای ایشان مهر نهاده و بر دیده هایشان پرده افکنده که فهم حقایق و معارف الهی را نمی کنند...". باری، چه ابوالحکم ها که به ابوجهل ها تبدیل شدند، چرا که قلبشان پذیرای عشق الهی نبود و ضمیر شان از انانیت و خود پرستی رهایی نیافته بود، هر چند در ظاهر مردانی عالم و روحانی بودند[10]. به قول مولانا:
چون نبود بوجهل از اصحاب درد دید صد شق القمر باور نکرد
شایان ذکر است که از عمده دلایلی که با ادیان نو ظهور مخالفت شده و پیامبران و پیروان اولیه شان مورد تکفیر قرار گرفته اند اینست که ظهور این ادیان همواره مشروعیت قدرت رهبران سیاسی و مذهبی آن دوران را به خطر انداخته است.
همچنین، افتراها و تهمت های بسیاری ( اخلاقی و سیاسی و ...) به مسیحیان اولیه زده می شد تا افکار عمومی را نسبت به این آئین و تفکر جدید خدشه دار کرده و مردم را از تحقیق درباره آئین جدید باز دارند [11]. باری، " افزایش پیروان حضرت مسیح در ابتدا و قرون اولیه باعث می شد که دو جامعه بزرگ مذهبی و حکومتی یعنی جامعه یهود و دولت مقتدر روم علیه مسیحیان قیام کنند. یهودیان از هیچ مخالفت و دشمنی کوتاهی نمی کردند و علاوه بر اینکه مستقیما مسیحیان را مورد آزار و تعقیب قرار میدادند، وسیله ابتلاء و اسارت آنها نیز می شدند و از همه بدتر آنها را دشمن حکومت و عامل افساد عقائد و تخریب سنن مدنی معرفی می کردند" [12].
ادوارد گیبون، مورخ مشهور انگلیسی، در کتاب مشهور خود " انحطاط و سقوط امپراتوری روم" در باب " رویه حکومت روم نسبت به عیسویان" مینویسد: " افسانه های فضاحت باری برای خفیف کردن عیسویان جعل کنند و در پیش نظر مردمان خوشباور و بد گمان قرار دهند. این افسانه ها دال بر آن بود که عیسویان تبهکارترین مردمان بودند. در خلوت و دور از انظار مردم به هر گونه عمل قبیحی که ممکن بود در کارگاه تخیل آدمی منحط شکل پذیرد مبادرت می ورزیدند و با قربان کردن هر گونه فضیلت اخلاقی، لطف و عنایت خدای مجهول خویش را می خریدند. بساری از مردم متظاهر مدعی بودند که در این گونه مجامع منفور حضور داشته اند، یا تشریفاتی را که دیده بودند وصف می کردند".
لیکن با توجه به تمامی مخالفت ها که با پیامبر و پیروان اولیه این آئین آسمانی شد، نه تنها آوازه این آئین الهی خاموش نشد بلکه خداوند نور خود را در منتهای ظهور و حد اعلای کمال رساند[13] ، چرا که این آئین روح زمان بود و قوه روحانیه بتدریج غالب گردید. باری، حقیقت چون آفتاب خواهد درخشید و به فرموده حضرت مسیح: چراغ زیر فانوس خاموش نماند و آتش بر فراز تپه پنهان نشاید، و سرانجام بعد از سه قرن کنستانتین، امپراطور روم، در سال 312 مسیحیت را برسمیت شناخت و این واقعه در حقیقت نقطه عطف تاریخی در مسیر مسیحیت شمرده میشود و از آن پس مسیحیت گسترش یافت و برای دو هزار سال بعد به صورت نیرویی مسلط در فرهنگ غرب در آمد.
و با قسمتی از کلام الهی این مطلب را به پایان میرسانیم که در آیه 120 سوره هود آمده است: وَكُـلاًّ نَّقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنبَاء الرُّسُلِ ... مَوْعِظَةٌ وَذِكْرَى لِلْمُؤْمِنِينَ یعنی، و ما از همه این حکایات و اخبار انبیاء بر تو بیان میکنیم ... مومنان را پند و عبرت و تذکری باشد.








منابع و مأخذ

[1] آیاتی بسیاری از کلام الله مجید نیز اشاره به مخالفت مردم در هر زمان با پیامبران جدید دارد: فی المثل، آیه یازدهم سوره حجر: " وَمَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلاَّ كَانُواْ بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ ، یعنی هیچ رسولی بر آن مردم نمی آمد جز آنکه به استهزای او می پرداختند". و آیه 184 سوره آل عمران: " فَإِن كَذَّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ جَآؤُوا بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَالْكِتَابِ الْمُنِيرِ، یعنی پس ای پیغمبر اگر ترا تکذیب کردند غمگین مباش که پیغمبران پیش از تو را که معجزات و زبورها و کتاب آسمانی روشن بر آنها آوردند نیز تکذیب کردند". و آیه 87 سوره بقره: أَفَكُلَّمَا جَاءكُمْ رَسُولٌ بِمَا لاَ تَهْوَى أَنفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَرِيقاً كَذَّبْتُمْ وَفَرِيقاً تَقْتُلُونَ، یعنی آیا هر گاه برای شما پیغمبری از جانب خدا بیاید و اوامری بر خلاف هوای نفس شما آرد سرکشی نموده و گروهی را تکذیب نموده و جمعی را می کشید؟. آیه 5 سوره غافر میفرماید: كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَالْأَحْزَابُ مِن بَعْدِهِمْ وَهَمَّتْ كُلُّ أُمَّةٍ بِرَسُولِهِمْ لِيَأْخُذُوهُ وَجَادَلُوا بِالْبَاطِلِ لِيُدْحِضُوا بِهِ الْحَقَّ، یعنی اگر امت تو را تکذیب کردند غم مدار که پیش از اینان هم قوم نوح و طوایف بعد از نوح نیز (پیغمبران را) تکذیب کردند و هر امتی همت گماشت که پیغمبر خود را دستگیر و هلاک گرداند و ... .آیه 27 سوره هود میفرماید: فَقَالَ الْمَلأُ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن قِوْمِهِ مَا نَرَاكَ إِلاَّ بَشَراً مِّثْلَنَا وَمَا نَرَاكَ اتَّبَعَكَ إِلاَّ الَّذِينَ هُمْ أَرَاذِلُنَا بَادِيَ الرَّأْيِ وَمَا نَرَى لَكُمْ عَلَيْنَا مِن فَضْلٍ بَلْ نَظُنُّكُمْ كَاذِبِينَ، یعنی سران کافران قومش پاسخ دادند که ما تو را مانند خود بشری بیشتر نمی دانم و در بادی نظر، آنان که پیرو تواند اشخاصی پست و بی قدر بیش نیستند و ما هیچگونه مزیتی برای شما نسبت به خود نمی بینیم، بلکه شما را دروغگو می پنداریم.
یوشع نبی در کتاب خود همه جا شکایت میکند که مردم زمان انبیاء را دیوانه میشمارند و درون معبد خداوند با انبیاء که فرستادگان اویند دشمنی میورزند. ( تاریخ جامع ادیان، تألیف: جان ناس، ص 343).
مخالفان حضرت محمد (ص) نیز ایرادات زیادی از آن حضرت می گرفتند و سنت مخالفت همیشه بوده است. فی المثل کسانی که به حقانیت حضرت محمد (ص) و نزول وحی بر حضرتشان باور نداشتند مي‌گفتند: همان‌طور كه امرؤ القيس در پرتو الهام، معاني و الفاظ را مي‌آفريند، محمد نيز از همين طريق، آفريننده معاني و الفاظ آيات است. مسلماً مقصود آنان از شعر، شعر منظوم نبود، بلكه يافته و تخيلات انسان از طريق تفكر چه در قالب نظم و چه در قالب نثر. قرآن اين نظريه را از آنان نقل مي‌كند و به نقد آن مي‌پردازد:
«وَ يَقُولُونَ أإنّنا لتاركُوا آلهتنا لشاعرٍ مَجْنُون» (صافات/ 36).
«مي‌گويند: آيا ما خدايان خود را به خاطر يك شاعر ديوانه رها مي‌كنيم؟!».
و نيز مي‌فرمايد:
«أَمْ يَقُولون شاعر نتربّص به رَيب المَنُون» (طور / 52)
«مي‌گويند: او شاعر است و ما در انتظار مرگ او هستيم».
و گاهي قرآن را از سه راه توجيه مي‌كردند و آن را ساخته فكر پيامبر دانسته، گاهي مي‌گفتند: افكار پراكنده است و گاهي مي‌گفتند به خدا دروغ بسته و سرانجام مي‌گفتند: شاعري است كه تخيلات خود را در اين قالبها ريخته است:
«بَلْ قالُوا أَضْغاثُ أَحلام بَل افتراهُ بَلْ هُوَ شاعِرٌ» (انبيا / 5).
«بلكه مي‌گفتند: افكار آشفته‌اي است، بلكه آن را به دروغ ساخته و پرداخته است، بلكه او شاعري بيش نيست».
قرآن در نقد اين نظريه مي‌گويد:
«وَمَا هُوَ بِقَول شاعرٍ قَليلاً ما تُؤْمِنُون» (حاقه/ 41).
«‌آن سخن شاعري نيست، شما اندك ايمان مي‌آوريد».
و در آيه ديگري مي‌فرمايد:
«وَمَا عَلّمْناهُ الشعْر وَما يَنْبَغي لَهُ إِنْ هُوَ إلاّ ذِكرٌ وَ قُرآن مُبين» (يس/ 69)
«ما به او شعر نياموختيم و سزوار او هم نيست، و آن، جز يادآوري و قرآني آشكار نيست».
مشركان عصر رسول خدا (ص) مي‌گفتند:
«ما سَمِعْنا بِهذا في الملّة الآخرة إِنْ هذا إِلاّ اختلاق» (ص/7).
«ما اين سخن را در آييني ديگر نشنيديم و اين جز چيزي ساخته و پرداخته نيست».
مولوی میفرماید:
چون كتاب الله بيامد هم بر آن اين چنين طعنه زدند آن كافران
كه اساطير است و افسانه نژند نيست تعميقي و تحقيقي بلند
( نقل از آيت‌الله جعفر سبحاني)

[2] از جمله ایرادات و اعتراضاتی که در زمان ظهور هر آئین جدیدی همواره تکرار شده اینکه، ادیان ما قبل همیشه آئین خود را آخرین آئین و پیامبر خود را آخرین پیامبر می دانند و بنابراین، انتظار ظهور دیانتی بعد از دیانت خود را ندارند. این اعتراضات معمولا بنا بر عدم ادراک آیات الهي خصوصا متشابهات کتب مقدسه قبل ، تقلید از آباء و اجداد و پیروی از پیشوایان مغرور و دنیا پرست بوده است. این پدیده بالاخص در یهودیان، مسیحیان و مسلمانان هر یک با خصایص و ویژگیهای خاص خود دیده میشود. فی المثل، پیروان حضرت موسی، حضرت عیسی و حضرت محمد، همگی منتظرند که ظهور موعودشان با علائم خاصی اتفاق افتد و موعود آنها ترویج شریعتشان را بنماید، نه آنکه شریعت جدید دیگری را بنیان نهند! – بنابراین، بسیاری از پیروان این ادیان، در ابتدا، به ظهور دیانت بعدی ایمان نیاوردند. از جمله ایراداتی که قوم یهود از حضرت مسیح میگرفتند اینکه حضرت مسیح میفرمودند که موعود تورات و پادشاه یهود میباشند، و شارع دیانتی مستقل میباشند و بجای ترویج تورات کتاب انجیل را که ناسخ احکام تورات است آورده در حالی که یهودیان آمدن شریعتی اعظم از شریعت حضرت موسی ( شریعت خداوند کامل است و جان را بر میگرداند، آیه 7 مزمور نوزدهم) و کتابی برتر از تورات را باور نداشتند ( ای خداوند، کلام تو تا ابدالاباد در آسمانها پایدار است امانت تو نسلا بعد نسلا، مزمور 119، آیه 98) -- قوم یهود را عقیده و انتظار بر آن بود که موعود یهود شخصی می باشد از اولاد حضرت داود که در دوران قدیم تولد یافته و غائب شده و هنگام ظهور باید بر سریر سلطنت حضرت سلیمان و داود تکیه زند و ترویج احکام تورات کند و در زمان او باید یهودیان سرفراز گردند و ...
شایان ذکر است که حضرت رسول اکرم (ص) امتحان امت خویش و تبعیت ایشان از حالات قوم بنی اسرائیل را پیشا پیش اخبار فرموده اند، چنانچه در صفحه 131 جلد 53 بحارالانوار و همچنین در صفحه 169 جلد چهارم " طاووس بهشتیان" از حضرت رسول اکرم (ص) در خصوص امت اسلام نقل شده است: " در میان بنی اسرائیل هیچ حادثه ای روی نداده است جز اینکه در میان امّت من نظیر آن روی خواهد داد، حتّی خَسْف و قَذْفٌ و مَسْخٌ." همچنین، طبرانی در کتاب مجمع الزوائد از عبدالله بن مسعود روایت کرده که رسول خدا فرمود: " شما شبیه ترین مردم هستید به بنی اسرائیل، راه آنها را گرفته و هم چون آنها پا به پا و قدم به قدم عمل خواهید کرد، بطوریکه هیچ کاری در بین آنها صورت نگرفته مگر اینکه در بین شما هم صورت می گیرد".

[3] جامعه شناسی، آنتونی گیدنز، ترجمه منوچهر صبوری، ص 499.
[4] جامعه شناسی، آنتونی گیدنز، ترجمه منوچهر صبوری، ص 499.
[5] عقائد بعضی از دانشمندان جهان درباره دیانت بهائی، دکتر علی محمد افروخته.

[6] آنچه که بیش از هر چیز فریسیان را رنجه می ساخت همانا کمال آزادی عیسی در تفسیر شریعت موسی و صحف انبیاء بود که بدون اعتنا به سنن و احادیث یهود آنها را تأویل و تفسیر می نمود. عبارتی که متی در انجیل خود در آنجا که " وعظ جبل" عیسی را ثبت کرده است بکار می برد این است: " شنیده اید که به پیشینیان گفته اند لیکن من به شما میگویم ..."، این بود روش عیسی در تفسیر شریعت ماضی که به کمال قدرت و از روی اطمینان خاطر بیان میفرموده است. (تاریخ جامع ادیان از آغاز تا امروز، تألیف جان ناس، ترجمه علی اصغر حکمت، ص 402)، جماعت قانویان و غیرتمندان " Zealots" در جلیل نیز از او روی برگردانیدند زیرا وی میگفت: هر کس شمشیر بر دارد با شمشیر هلاک خواهد شد و آنها با این افکار صلح جویانه، با وجود آنهمه کارها که میکرد و با انهمه توجه خلائق به او و تعالیم مذهبی و اخلاقی عالی باز او را مسیحای موعود نمی دانستند (تاریخ جامع ادیان از آغاز تا امروز، تألیف جان ناس، ترجمه علی اصغر حکمت، ص 403). همچنین، از دیگر تهمتهایی که به حضرت عیسی روا میداشتند اینکه فریسیان فریاد بر می آوردند عیسی با باج گیران و بی دینان نشست و برخاست میکند (تاریخ جامع ادیان از آغاز تا امروز، تألیف جان ناس، ترجمه علی اصغر حکمت، ص 391).

[7] حضرت روح عیسی بن مریم، دکتر ریاض قدیمی
در حکایت شهادت آن مظلوم ملکوتی در باب بیست و هفتم انجیل متی آمده است: " ... استهزاء کنان او را می گفتند سلام ای پادشاه یهود و آب دهان بر وی افکنده ...". حضرت مسیح در جوابی به پیلاطس میفرمایند: " پادشاهی من از این جهان نیست. اگر پادشاهی من از این جهان می بود خدّام من جنگ میکردند تا به یهود تسلیم نشوم لیکن پادشاهی من از این جهان نیست" (آیه 36 باب هجدهم انجیل یوحنا).

[8] بهاءالله و عصر جدید، دکتر اسلمنت، ص 14.
[9] تاریخ جامع ادیان از آغاز تا امروز، تألیف جان ناس، ص 364 – 365.

[10] از سوی دیگر، در تاریخ ادیان آسمانی، همواره، افراد شیفته ای بوده اند که از علوم اکتسابی بی بهره بوده، لیکن تا چشمشان به جمال دوست افتاد، آتش عشق، شمع وجودشان را نورانی کرد و قلبشان پذیرای عشق الهی گردید. پترس، از اعظم حواریون حضرت مسیح، که ماهیگیرساده ای بیش نبود از اول مومنین به آنحضرت در آمد. بلال حبشی که کلمه ای از علم نخوانده بود دعوت حضرت رسول اکرم (ص) را لبیک گفت و به شرف ایمان فائز شد، بفرموده حضرت بهاءالله " راعی غنم بنفحات آیات بمقر دوست پی برد و بمالک امم پیوست و صاحبان علوم و حکم ممنوع و محروم".
[11] به مصداق آیه مبارکه 81 سوره مومنون: بَلْ قَالُوا مِثْلَ مَا قَالَ الْأَوَّلُونَ ( بلکه گفتند مانند آنچه پیشینیان گفتند) عینا این افتراها و تهمتها به پیروان دیانت بهائی نیز زده شده است.

[12] حضرت روح عیسی بن مریم، دکتر ریاض قدیمی، ص 132.
در کتاب خاطرات حاج سیاح آمده است: " ناصرالدین شاه که از هر بهانه برای چاپیدن مردم استفاده میکرد، از ظهور سید علی محمد معروف به باب نیز حداکثر استفاده را معمول داشت. به ملاها دستور داد که مردم را تحریک نمایند و تعزیه خوانی و دسته و تعصب بیمورد را در بین ایرانیان رواج دهند. شاه هر وقت میخواست یکی از بزرگان یا درباریها را نابود کند اسم بابی بسرش میگذاشت. صدر اعظم و دربان نیز به مضمون " الناس علی دین ملوکهم" از کسانی که توقعاتی داشتند و بر نمی آمد به بابی بودن متهم مینمودند. خلاصه هر کس میخواست کسی را بچاپد میگفت یا این قدر پول بده یا میگویم تو بابی هستی ...".

[13] آیه 32 سوره توبه: يُرِيدُونَ أَن يُطْفِؤُواْ نُورَ اللّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَيَأْبَى اللّهُ إِلاَّ أَن يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ، یعنی کافران میخواهند که نور خدا را با دهانشان خاموش کنند و خدا نگذارد، تا آنکه نور خود را در منتهای ظهور و حد اعلای کمال برساند هر چند کافران ناراضی و مخالف باشند.