مطالع الانوار

تاریخ مفصل ظهور و پیدایش آئین بهائی (تلخیص تاریخ نبیل زرندی)

تاریخ نبیل اثر نبیل زرندی

در این کتاب تاریخی امر، تاریخ نبیل دارای مقام خاص و جایگاهی والاست زیرا مطالب مطروحه در آن کاملاً مطابق با واقعیت بوده و از لفّاظی و سخن پردازی و تحریف و تعریف مبالغه آمیز عاری است و چون خود شاهد عینی قضایا بوده و یا جریانات منقوله را از معتمدترین مطمئنه شنیده و با ذکر مأخذ نقل نموده دارای اعتباری عظیم است و از همه مهمتر اینکه بعضی فقرات آن به تصویب حضرت بهاءالله رسیده و نظر عنایت حضرت عبدالبهاء بر آن اوراق افکنده شده که خود سبب اعظم سندیت این کتاب جلیل می گردد و مخصوصاً که حضرت ولی امرالله به بعضی مطالب آن استناد جسته و به ترجمه ی قسمتی از آن به نفسه مبادرت ورزیده اند و کتاب نفیس دیگری چون مطالع الانوار را به جهان و جهانیان عرضه داشته اند و نشر و انتشار تلخیص آن را به فارسی تأئید نموده اند و در اهمیت این کتاب مستطاب همین بس که حضرت ولی امرالله می فرمایند تمام مطالب کتب تاریخی امری سایر را با تاریخ نبیل تطبیق نمایید و صحت و سقم مطالب ذکر شده در آن ها را در صورت تطابق با تاریخ نبیل تأکید و تأئید می فرمایند.
تاریخ نبیل به عنوان مجموعه ای دقیق از وقایع تاریخی که برای ثبت حقایق تدوین گردیده و در طول حیات حضرت بهاءالله اکمال یافته است اکنون حائز ارزشی بیمانند است.
نبیل که شخصاً در بعضی از صحنه هایی که راوی آنهاست شرکت داشته است به تنهایی کار تدوین حقیقت زندگانی مردان و زنانی را که چنین بیرحمانه مورد زجر و آزار قرار گرفته اند و تاریخ نهضتی را که این همه هدف تهمت و افترا قرار گرفته است بر عهده می گیرد. این تاریخ با نثری روان نگاشته شده است و وقتی عواطف نبیل برانگیخته می شود سبک او پرشور و نافذ می شود. نبیل دعاوی و تعالیم حضرت بهاءالله و مبشر ایشان حضرت نقطه ی اولی را در هیچ قالب مشخصی عرضه نمی نماید بلکه هدف او صرفاً شرح وقایع اولیه ی دیانت بهائی و ابدی ساختن خاطره ی شهامت های باسلان صدر امر است. او به روایت سلسله وقایع می پردازد و با امانت، مأخذ هر یک از بخش های اطلاعاتی دریافتی خود را ذکر می کند.
تحریر تاریخ نبیل در سال 1888 میلادی آغاز شد که در آن زمان وی از مساعدت شخص میرزا موسی برادر حضرت بهاءالله بهره مند بود. حدود یک سال و نیم طول کشید تا این تاریخ تکمیل شود و قسمت هایی از دست نوشته ی نبیل به وسیله ی حضرت بهاءالله و قسمت های دیگر به وسیله ی حضرت عبدالبها مورد مطالعه و تصویب قرار گرفت. تاریخ کامل نبیل مشتمل است بر سرگذشت نهضت تا صعود حضرت بهاءالله. نیمه ی اول این تاریخ که با سرگونی حضرت بهاءالله از ایران به پایان می رسد در جلد حاضر آمده است. باید دانست که تاریخ نبیل فقط شامل دوران نه ساله ی تاریخ امر بوده و به فرموده ی حضرت ولی امرالله، بیشتر روایت و وقایع نگاری است تا تاریخ؛ زیرا اولاً نبیل با همه ی علو مقام یک مورخ به معنی واقعی کلمه نبوده و اصولاً در آن زمان علم تاریخ به صورت امروزی وجود نداشته است. اهمیت خاطر تاریخ نبیل به ویژگی های آن مربوط می شود و مهمترین این ویژگی ها تأئید حضرت بهاءالله بر این تاریخ می باشد هر چند صفحه ای که نوشته می شد به خدمت ایشان می برد و بعد از آنکه در محضر مبارک قرائت و بر صحت آن مطمئن می شد به تحریر اوراق بعد می پرداخت.